Kaneel, hebben we dat niet allemaal in de keukenkast staan? Vooral in de decembermaand hebben we daar weer flink van gegeten in de speculaas en de pepernoten. En dat is ook niet zo gek, want het is een echt winterkruid, met heel verwarmende eigenschappen! Het lijkt zo gewoon, maar eigenlijk is het een heel interessant kruid. De kaneelboom (Cinnamomum cassia) is een tot 7 meter hoge tropische boom, waarvan uit voornamelijk delen van de binnenbast de kaneel wordt geproduceerd voor het potje dat wij in de keuken hebben staan (hoewel de kaneel in de westerse supermarkt ook wel vaak een mengsel van diverse delen van de boom blijkt te zijn). In de Chinese kruidengeneeskunde worden altijd bepaalde delen van de plant gebruikt, omdat deze vaak heel specifieke eigenschappen hebben. Kaneel, een veel gebruikt middel in de Chinese kruidengeneeskunde, wordt onderverdeeld in de schors, en de kleinere twijgjes of takjes.
Rou Gui, de schors, wordt gezien als het hetere geneesmiddel, is verwarmend en zoet, en verspreidt zich door het lichaam via de niermeridiaan. Het verwarmt en versterkt de binnenkant van vooral het onderlichaam. Het wordt gebruikt in kruidenformules (in de chinese kruidengeneeskunde wordt zelden een enkel kruid voorgeschreven) om kou en pijn in de rug en de knieen te verdrijven, om koude in de baarmoeder met onvruchtbaarheid en/of pijnlijke menstruatie te behandelen, en als remedie bij diarree, gebrek aan eetlust en frequent urineren.
Gui Zhi, de twijgjes of takjes, is minder heet als Rou Gui, maar wel scherp en aromatisch waardoor het zich snel en licht verspreidt door het lichaam, vooral via de hartmeridiaan. Het versterkt de bloedcirculatie, en verwarmt vooral de ledematen (koude en pijnlijke handen en voeten met doofheid en tintelingen!) en de buitenkant van het lichaam, net zoals de takken ook de buitenste delen van de boom vormen. Daarom wordt het ook toegepast in kruidenformules om kou van buitenaf te verdrijven, zoals bij griep, verkoudheden en gewrichtspijnen. Gui Zhi wordt al vermeld in een kruidenrecept uit de Tang-dynastie rond 660 AD.
Gember is ook zo’n interessant kruid met veel verrassingen, dat we allemaal wel eens in huis hebben. Het is de wortelstok van de gemberplant (Zingiber Officinale), kan zowel vers als gedroogd worden gebruikt, en is ook een populaire Chinese kruidenremedie.
Sheng Jiang, verse gember, is warm en pikant of scherp van smaak, en heeft z’n effect voornamelijk op de maag, waar het kou verdrijft en acute maagproblemen (“buikgriep”) verhelpt, en een gunstige werking heeft bij misselijkheid en overgeven. Gember is een eerstekeus middel voor allerlei soorten misselijkheid — knabbel aan stukjes rauwe gember, rasp het en doe het door het eten, snoep van bolletjes ingemaakte stemgember, of laat een stukje verse gember in heet water trekken en drink het met kleine slokjes op. Je moet dan wel van gember houden! In de Chinese keuken wordt verse gember niet alleen als smaakmaker gebruikt in diverse gerechten, maar ook omdat het de spijsvertering bevordert, de eetlust verhoogt, de maag tot rust brengt en de eventuele toxiciteit van andere voedingsmiddelen neutraliseert. Sheng Jiang gaat ook naar de longen, helpt bij verkoudheden, werkt slijmoplossend en stopt hoest.
Gan Jiang, gedroogde gember, is heter en scherper van smaak, en gaat voornamelijk naar de milt, waar het kou verdrijft en vocht opdroogt, en een gunstig effect laat zien bij door kou veroorzaakte pijnlijke buikkrampen. Ook is het opwekkend en verdrijft het interne koude bij meer algemene zwakte.
Bij verkoudheid kunnen we extra gebruik maken van de warmte en scherpte van gember en kaneel door ze te combineren. Kook een of twee schijfjes verse gember gedurende tien minuten met een kopje water en voeg dan kaneelpoeder toe, zeef het mensel en drink dit drie keer per dag. Gui Zhi wordt geprefereerd boven de westerse vorm van kaneel, hoewel dit een prima alternatief is.
En wie moeten nu oppassen met het gebruik van deze hete, scherpe kruiden? Juist, u raadt het al! Mensen met diverse hitteverschijnselen, denk aan de opvliegers van de overgang, hoge koorts, problemen met brandend maagzuur, of huidaandoeningen met hitte en roodheid, kunnen beter wat voorzichtiger strooien met hun kaneel- en gemberpotjes. Hoewel je gelukkig wel heel grote, bijna oneetbare hoeveelheden moet nemen wil het tot gevaarlijke toxische doseringen komen. U kunt ze in ieder geval beter niet voor de nacht nemen, de warmteontwikkeling zou u uit uw slaap kunnen houden. Ook voor zwangeren kunnen deze kruiden gauw te heet zijn, alleen de verse gember zal niet gauw problemen geven. Dus neem bij zwangerschapsmisselijkheid gerust een stukje verse gember!
Anja Sanders, januari 2012