Laten we eens kijken wat voor ideeën de Chinese kruidengeneeskunde heeft over pijn. Pijn wordt altijd veroorzaakt door een blokkade. Dat kan een blokkade van de energiestroom zijn, wat een wisselende en voorbijgaande pijn geeft. Maar ook een blokkade van de bloedstroom, wat een meer vaste pijn geeft die niet gemakkelijk verlicht kan worden. Stagnatie van de bloedstroom komt voor in verschillende gradaties, van een wat trager stromen van het bloed tot de vorming van vaste gezwellen, en heeft verscheidene oorzaken: hitte, koude, ophoping van vocht, kneuzingen of botbreuken, langerdurende periodes van emotioneel niet lekker in je vel zitten, weinig energie hebben of bloedarmoede. Pijnen waar Chinese kruiden vooral bij ingezet worden zijn menstruatiepijnen, hoofdpijn en ook wel pijnen door problemen met het hart.
Een veel gebruikte plant die velen van u wel in de moestuin zullen hebben staan is de maggiplant of lavas. Deze lijkt een beetje op selderie, en wordt van oudsher veel gebruikt in de keuken als pittige smaakmaker vanwege zijn aromatische eigenschappen. Zowel de bladeren als de stengels, wortels en zaden kunnen de pan in. Van de Chinese variant heeft de wortel (Chuan Xiong) geneeskrachtige eigenschappen. Het is een zeer effectief middel om de bloedstroom te versterken, en wordt vaak toegevoegd aan recepten voor hoofdpijn en menstruatieklachten. Voor mensen met hoge bloeddruk is het wel oppassen geblazen vanwege de eigenschap het bloed razendsnel omhoog te stuwen. Mensen die antistollingsmedicijnen gebruiken moeten altijd voorzichtig zijn met bloedbewegende middelen, en voor zwangeren zijn ze verboden in verband met de kans op een miskraam.
Een volgende plant waar u nog wel wat uitgebloeide resten van in de tuin heeft staan is salie of salvia. Er bestaan zeer veel soorten salvia, van de meesten kunnen de blaadjes in de keuken worden gebruikt. De zachte groengrijze blaadjes van de gewone salie hebben de meest uitgesproken, iets bittere (niet teveel ervan gebruiken….!) smaak, en de bloemetjes zijn een prachtige versierder van salades of soepen. Van de Chinese variant wordt in november de mooie, dieprode, geneeskrachtige wortel (Dan Shen) uitgegraven. Deze wortel wordt veel voorgeschreven in recepten voor menstruatieproblemen, en is ook effectief bij rusteloosheid. Daarnaast kan het als enkel middel worden ingenomen bij klachten van hartkramp of angina pectoris. Ook kunt u het lokaal gebruiken in de vorm van een lotion of een pleister om pijn en zwelling te verminderen bij kneuzingen of ontstekingen.
Een andere interessante struik is de trompetklimmer, een late zomerbloeier – ik heb net de laatste van de prachtige bloemen eraf zien vallen in mijn voortuin. Ook deze bloem (Ling Xiao Hua) is een goed middel bij zowel menstruatiepijnen als napijnen bij de bevalling, maar is daarnaast ook verkoelend en een uitstekend middel bij jeukende huiduitslag.
Een wat minder bekende plant is de Corydalis, welke we in Nederland wel kennen als holwortel, een nu beschermde stinzenplant. De knol (Yan Hu Suo) ervan is een van de krachtigste pijnstillers in de Chinese geneeskunde, en kan als enkel middel worden voorgeschreven bij een groot aantal pijnlijke aandoeningen. Gebakken met een beetje azijn werkt het nog sterker! De plant is een lid van de papaverfamilie, de bron van morfine.
Nu het al wat herfstig wordt gaan we maar weer eens binnen kijken: op de fruitschaal ligt misschien nog de laatste perzik van dit seizoen. Na het verorberen van het heerlijk sappige vruchtvlees, kunt u de pit opensplijten en de binnenste kern 10 minuten koken tot het buitenste laagje gaat rimpelen. Dit kunt u er gemakkelijk afwrijven door de kern in koud water onder te dompelen. Wat we dan overhouden zijn witte zaadjes (Tao Ren). Ook deze zetten het bloed in beweging bij menstruatiepijn, en kunnen net als salie in lotions worden gebruikt bij kneuzingen. Zaadjes hebben door hun zwaarte een neerwaartse werking, en omdat ze ook nog eens veel olie bevatten kunnen ze de darmen bevochtigen en van nut zijn bij aambeien en obstipatie.
Nu we toch binnen zijn kijken we ook even of er nog iets bruikbaars op de keukenplank staat. Misschien treft u daar een potje kerriepoeder aan! Een vast bestanddeel hiervan is kurkuma of geelwortel – de gemalen wortel van de kurkumaplant (Yu Jin), de specerij die het kerriepoeder de gele kleur geeft. Het heeft een duidelijk aroma, en wordt vooral in India veel gebruikt in de keuken vanwege de kleur en de smaak, welke licht bitter is. Kurkuma is een krachtig kruid en brengt zowel het bloed als de energie in een snelle beweging. Geneeskrachtige werking zien we vooral bij problemen met premenstruele spanning en bij bovenbuik klachten gerelateerd aan chronische depressies. Tegenwoordig wordt kurkuma in het westen ook aangeprezen als cholesterolverlagend, ontstekingsremmend, anti-dementie en anti-kanker middel. Om de kans op kanker te verminderen geeft de Stichting Nationaal Fonds tegen Kanker het volgende advies: ‘meng een paar gram kurkumapoeder met zwarte peper (om de opname in het lichaam te verbeteren), los dit op in een paar lepels lijnzaad- of olijfolie, wat yoghurt en een beetje honing (om de bittere smaak te verzachten) en neem dit dagelijks bij het ontbijt of het avondeten…….’ Nou is dit niet geheel in de lijn van het Chinese gedachtegoed. Kurkuma is een kruid dat eigenlijk nooit alleen wordt voorgeschreven, maar altijd als onderdeel van een uitgebreid, gebalanceerd recept. Gebruik als enkel kruid in een vrij hoge dosering zou (vooral bij vrouwen in de overgang) tot bijwerkingen kunnen leiden. Dus, wat is wijsheid? Ach, wat wijsheid is, dat zal per persoon verschillen. Misschien moet u gewoon af en toe wat kerrie of kurkuma in uw pannen strooien……..
Anja Sanders, september 2012